Yerin radioaktiv sahələri şöbəsi

Şöbə rəhbəri: AMEA-nın müxbir üzvü, geologiya-mineralogiya elmlər doktoru Əliyev Çingiz Səid oğlu

Telefon: (+99412) 5393481
Faks: (+99412) 5372285
E-mail: radiometry@gia.science.az

Şöbə 1961-ci ildən Geologiya İnstitutunun strukturunun tərkibində olan Radiometriya laboratoriyasının əsasında 2006-cı ildə yaradılmışdır.

Şöbənin fəaliyyətinin əsas istiqamətləri:

süxurların, torpaqların, suların, havanın, dib çöküntülərinin və s. inteqral radioaktivliyinin və radionuklid tərkibinin tədqiqi;
müxtəlif litoloji stratiqrafik komplekslərdə fon radioaktivliyinin və radioaktiv elementlərin miqdarının təyin edilməsi və radiostratiqrafiya metodunun işlənilməsi;
tektonik pozulmaların aşkar olunması və izlənilməsi, onların müasir fəallığının qiymətləndirilməsi;
müxtəlif ərazilərin radionuklid çirklənməsinin qiymətləndirilməsi və onların təbiətinin öyrənilməsi;
seysmik və geodinamik proseslər, neft-qazlılıqla bağlı radioaktiv sahələrin öyrənilməsi;
palçıq vulkanlarının radioaktiv sahələrinin öyrənilməsi və real zaman miqyasında monitorinq sisteminin yaradılması;
Azərbaycan ərazisində radonun həcmi aktivliyinin paylanmasının tədqiqi;
urbanizə olunmuş ərazilərin radon potensialının öyrənilməsi;
şöbədə yeni elmi istiqamət olan tibbi geologiya inkişaf etdirilir.

Şöbədə tərtib edilmişdir:

Azərbaycanın depressiya zonalarının və Cənub-Şərqi Qafqazın mərkəzi hissəsinin təbii radioaktivlik xəritələri (miqyas 1:200 000).
Azərbaycan ərazisinin təbii radioaktivlik model-xəritəsi (miqyas 1:1 000 000).
Mezokaynozoy kompleksi süxurlarının qamma şüalanmasının normal fonunun şkalası.
Neft yataqları üzərində radioaktiv sahələrin formalaşma modeli.
Abşeron yarımadasının təbii radioaktivliyinin 1:200000 miqyaslı xəritəsi (texnogen anomaliyalarla).
Neft-qaz çıxarılan bəzi strukturların radioaktivlik xəritələri; texnogen çirklənmələrin əraziləri aşkar edilmiş və radionuklid çirklənmənin formalaşma mexanizmi göstərilmişdir.
Azərbaycan ərazisi üçün radonun həcmi aktivliyinin paylanması xəritəsi; radonun anomal konsentrasiyası olan zonalar müəyyən edilib və radonun kadastrı yaradılıb.
Abşeron yarımadası ərazisində radonun həcmi aktivliyinin paylanması xəritəsi
Sİ-1 ifrat dərin quyusunun kernləri əsasında radioaktivliyin dərinlik paylanmasının modeli tərtib olunmuşdur; radiogen istiliyin depressiya zonalarının ümumi istilik axınına verdiyi təsiri qiymətləndirilmişdir.
Aktiv fəaliyyətdə olan tektonik strukturların ayrılması, karbohidrogen yataqlarının aşkar olunmasının elmi əsasları işlənilmişdir.
Seysmik və geodinamik proseslər, texnogen fəaliyyətlə bağlı radioaktiv sahələrin variasiyalarının qanunauyğunluqları müəyyən edilmişdir.
Şərqi Azərbaycanın çökmə süxularının kəsilişində radioaktiv və geokimyəvi parametrlərin dəyişilməsinin korrelyasiyası və dövri xarakteri müəyyən edilmişdir, Azərbaycanın orta yura və maykop çöküntülərinin yüksək radioaktivliyinin təbiəti öyrənilmişdir.
Ölkənin müxtəlif regionlarında, iri şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində, habelə ayrı-ayrı binalarda radiasiya vəziyyətinə nəzarətin təşkil olunmasının elmi əsasları işlənilmişdir.

Şöbə bir sıra beynəlxalq layihələrdə iştirak etmişdir:

CRDF-nin qrantı (ABŞ): Astronomik nəzarətin təsiri altında qapalı hövzələrin terrigen seriyalarında çöküntü ritmi – Xəzər dənizinin pliosen rezervuarlarının arxitekturasına aid edilə bilər (2003-2005).
CRDF-nin qrantı (ABŞ): Azərbaycanın maykop seriyasının sekvens-stratiqrafiyası və neft potensialı (2004-2006).
CRDF - ANSF-nin qrantı (ABŞ - Azərbaycan): Azərbaycanın neft göllərində radionuklidlər (2004-2006).
CRDF-nin qrantı (ABŞ): Xəzər dənizinin sahilyanı hissəsində yeraltı suların və nutriyentlərin boşalmasının izotop metodu ilə qiymətləndirilməsi (2005-2007).
CRDF - ANSF-nin qrantı (ABŞ - Azərbaycan): Geoloji və ekoloji proseslərə radiogeokimyəvi nəzarət (2006-2007).
SNSF-nin qrantı (İsveçrə): İsveçrə metodologiyası və təcrübəsindən istifadə edərək Azərbaycan üçün radon kadastrının yaradılması və radon probleminin diaqnostikası və azaldılması üçün tədbirlər (2009-2012).
STCU-nun qrantı (Ukrayna): Abşeron yarımadasının tükənmiş yataqlarının neft verməsini artırmaq üçün biotexnoloji üsulun işlənib hazırlanması (2010-2011).
SNSF-nin qrantı (İsveçrə): Azərbaycanın yaşayış binalarında radonun yüksək qatılığının azaldılması (2013).
STCU-nun qrantı (Ukrayna): Azərbaycanın istilik sahəsinin yeni GİS xəritə və modellərinin tərtibi və geotermal enerji resurslarının qiymətləndirilməsi (2011-2013).
STCU-nun qrantı (Ukrayna): Sintetik alfa-olefinlərlə və radionuklidlərlə çirklənmiş qazıma şlamlarının öyrənilməsi və təmizlənməsi üçün biotexnoloji üsulun işlənilməsi (2012-2013).
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin Inkişafı Fondunun qrantı: Böyuk Bakı timsalında urbanizə olunmuş ərazilərin radiogeokimyəvi sahələrinin geoloji və ekoloji aspektləri (2012-3013).
ARDNŞ Elm Fondunun qrantı (Azərbaycan): Abşeron yarımadasında neft-qaz istehsalı və emalı proseslərinin ətraf mühitin radioekoloji durumuna təsirinin qiymətləndirilməsi (2012-2013).