Müdiriyyət

Akademk A.Əlizadə görkəmli alim-geoloq və elmin böyük təşkilatçılarından biridir. Onun başlıca elmi maraq dairəsi təbaşirin stratiqrafiya və paleontologiyası məsələlərini əhatə edir. Alimin rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə Azərbaycanın təbaşir çöküntülərinin stratiqrafik sxemləri işlənilib hazırlanmış, geoloji proseslər, çökmə və vulkanogen-çökmə formasiyaları, təbaşir dovründə faunanın inkişafı və s. məsələlərə dair müasir baxışları əks etdirən zəngin paleontoloji-stratiqrafik materiallar araşdırılmış və ümumiləşdirilmişdir.

 

Akademik A.Əlizadənin çoxillik tədqiqatlar əsasında yazılmış əsərlərində Azərbaycanın təbaşir mollyuska faunasının (belemnitlər) kompleksləri barədə təlimin başlıca müddəaları irəli sürülmüş, bu qədim canlıların təsnifatı və filogeniyası verilmiş, paleobiocoğrafi rayonlaşdırma prinsipləri işlənib hazırlanmış, ekologiya və paleopatologiyaya dair məsələlər işıqlandırılmışdır.

 

Təbaşir dövründə Aralıq dənizi hövzələrində fəqərəsizlərin zaman-məkan daxilində paylanma mərhələlərinin müəyyən edilməsində və bu əyalətdə müvafiq paleobiocoğrafi taksonların ayrılmasında öncüllük akademik A.Əlizadəyə məxsusdur. Morfogenezin tarixi baxımdan tədqiqi, populyasiyaların dəyişmə tendensiyasının təyini, irsi morfoloji dəyişkənliklərin aşkar edilməsi alimə müxtəlif belemnoideya qrupların təkamülündə ümumi istiqaməti bərpa etməyə imkan vermişdir.

 

Akademik A.Əlizadə Qafqazın təbaşir hövzələrinin bio-geokimyəvi rayonlaşdırılması metodlarının işlənilməsi və təkamül amili kimi paleohövzələrdə geokimyəvi şəraitin öyrənilməsi sahəsində fundamental tədqiqatlar aparmışdır. Fossil orqanizmlərin skelet hissələrinin mikrostruktur, kimyəvi tərkib və kristallokimyəvi xüsusiyyətlərinin təhlilinə əsasən, o, müxtəlif kimyəvi elementlərin miqrasiya və toplanma qanunauyğunluqlarını, ayrı-ayrı taksonların paleofizioloji xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmiş, təbaşir dəniz fəqərəsizlərinin geokimyəvi ekologiyasını təsvir etmişdir. Alim ilk dəfə olaraq izotop paleotermometriya üsulu ilə O18 və O16 izotoplarının nisbətinə görə Azərbaycanın təbaşir hövzələri üçün paleotemperatur qiymətlərini təyin etmişdir.

 

Hərtərəfli erudisiya sahibi kimi o, regional geologiya, tektonika, filiz geologiyası və hidrogeologiyaya aid məsələləri də eyni dərəcədə səlahiyyətlə həll edir. Son illər alimin fəaliyyəti yeni prioritet elmi istiqamətə - geoekologiyaya yönəldilmişdir.

 

Elm dünyası A.P.Pavlov və Q.Y.Krımholtsla yanaşı akademik A.Əlizadənin də daxiliqabıqlı mollyuskaların öyrənilməsində rolunu xüsusi qeyd edir («Paleontologiyanın əsasları», M. «Nedra», 1990, səh. 101). Heç də təsadüfi deyildir ki, təbaşir belemnitlərinin öyrənilməsində Azərbaycan aliminin xidmətlərini nəzərə alaraq onun adı ilə belemnitlərin yeni ailəsi – «Akifibelidlər» adlandırılmışdır (1984-cü il).

 

Azərbaycanın təbaşir çöküntülərinin paleontologiya və stratiqrafiyası üzrə fundamental işlərə görə (bir qrup müəlliflərlə) akademik A.Əlizadə Azərbaycan Respublikası Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülmüşdür (1991-ci il).

 

Akademik A.Əlizadənin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Geologiya və Geofizika İnstitutunda Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının (2012-ci il) və Bakı Dövlət Universitetinin (2013-cü il) baza kafedraları yaradılmışdır.

 

Elmlə təhsilin inteqrasiyasını təmin etmək, elmi kadr potensialının inkişafını sürətləndirmək və gənclərin elmə marağını artırmaq məqsədilə akademik A.Əlizadənin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında magistratura pilləsi yaradılmışdır (2014-cü il).

1. Геология Азербайджана. Т.1. Стратиграфия. Часть 2. Мезозой и Кайнозой. Глава IV. Меловая система. Баку, Nafta-Press. 2007. C. 107-228. (Cоавторы: Х.Алиюлла, Р.Н.Мамедзаде, А.Г.Халилов и др.).

2. Науки о Земле: возможно ли устойчивое развитие? Изв. НАН Азербайджана. Науки о Земле. 2007. № 1, С 3-20.

3. Минералы Азербайджана. Энциклопедия. Баку, Nafta-Press. 2008. 361 с. (Соавторы: М.И.Чирагов, С.Ф.Вели-заде, Г.Велиев).

4. Флагман фундаментальной геологической науки Азербайджана. Изв. НАН Азербайджана. Науки о Земле. 2008. № 2, С. 3-17.

5. Новые горизонты геологической науки Азербайджана. Изв. НАН Азербайджана. Науки о Земле. 2010. № 1, С. 3-24.

6. О необходимости междисциплинарных научных исследований на Каспийском море. Изв. НАН Азербайджана. Науки о Земле. 2010. № 4, С. 3-5.

7. Biologic Accumulation Levels of Chemical Elements in Mollusk Shelles of Deep Biofacies Marmara Sea, Turkey. International Scientific journal Stratigraphy and Sedimentology of Oil-Gas Basins. 2010. № 1, P. 3-18. (Co-authors: S.Aliyev, A.Sari).

8. Mineralogical Investiqation of Mollusk Skeletals in south and Southwest Marmara Basin,Turkiey. International Scientific journal Stratigraphy and Sedimentology of Oil-Gas Basins. 2010. № 2, P. 3-12. (Co-authors: S.Aliyev, A.Sari).

9. Kinematics of the Main Caucasus Thrust near Baku, Azerbaijan. AGU Fall Meeting Abstracts, 2011, 1, 02 (Co-authors: M.A.Floyd, F.A.Kadirov, I.Guliyev, R.E.Reilinger, S.Kuleli et al.)

10. Geologiya İnstitutu Azərbaycanın müstəqilliyinin 20 ili ərzində. Bakı, Nafta-Press, 2011. 112 c. (Azərbaycan, rus və ingilis dillərində).

11. Intelligent seismoacoustic system for monitoring the beginning of anomalous seismic process.. Seismic instruments, 2011. vol. 47, № 1. (Co-authors: T.A.Aliyev, G.D.Etirmishli, G.A.Guluev, F.G.Pashaev, A.G.Rzaev).

12. Depositional environment and chemostratigraphy of the Pliocene Productive Series, South Caspian basin. Modern problems of geology and geophysics of Caucasus. Bakı, Nafta-Press, 2012. P. 7-26. (Co-authors: E.Aliyeva).

13. Kinematics of the eastern Caucasus near Baku, Azerbaijan. Natural hazards, 2012, 63 (2), 997-1006 (Co-authors: F.Kadirov, M.Floyd, I.Guliyev, R.Reilinger, S.Kuleli et al.)

14. Late pleistocene-holocene Caspian sea level and climate changes. The EDGE of Sea: Sediments, Geomorphlogy, Tectonics, and Stratigraphy in Quaternary Studies. 2012. (26-30, Septembr. Sassari, Sardinia, Italy). (Co-authors: E.Aliyeva et al.).

15. The Elemental Stratigraphy of the South Caspian Lower Pliocene Productive Series. STRATI, 2013, 827-831 (Co-authors: E.Aliyeva, D.Huseynov, I.Guliyev).

16. Палиностратиграфия и условия формирования майкопской свиты Шамаха-Гобустанской области Азербайджана. Вестник Пермского Университета, серия геология. 2014, вып. 4 (25), С. 8-21. (Соавторы: Е.Н.Тагиева, Ш.Ш.Байрамова).

17. Методологические проблемы исследования геосистем. Вопросы философии. 2015. № 6, С. 85-89. (Соавторы: Х.А.Али-заде, Е.Н.Лятифова).

18. Geosciences of Azerbaijan. Volume I: Geology. Springer. 2016. 237 p. (Co-authors: I.S.Guliyev, F.A.Kadirov, L.V.Eppelbaum).

19. Geosciences of Azerbaijan. Volume II: Economic Geology and Applied Geophysics. Springer. 2016. 340 p. (Co-authors: I.S.Guliyev, F.A.Kadirov, L.V.Eppelbaum).

Geokimyəvi və litofasial məlumatlar və üç ölçülü hövzə modelləşdirilməsi əsasında generasiya potensialın qiymətləndirilməsi və ayrı-ayrı mezokaynozoy stratiqrafik komplekslərinin yayılma aerallarının və Cənubi Xəzər hövzəsinin (CXH) akvatorial hissəsində neftqazəmələgəlmə ocaqlarına uyğunluğu, potensialın reallaşdırılmasının təkamül və dərəcəsinin dəyərləndirilməsi aparılmışdır.

 

CXH-nin kerogenlərin genetik tipləşdirilməsi əsasında aalen-bayos və valanjin çöküntülərinə əsasən qaz generasiya rolu və paleogen-miosen çöküntülərinin neft-qaz generasiya rolu müəyyən edilmişdir.

 

Müəyyən edilmişdir ki, paleogen-aşağımiosen çöküntülərinin generasiya etdiyi neftlər karbonun yüngül izotop tərkibi ilə (KİT), orta-üst miosen (diatom) çöküntüləri isə - ağır izotopluq ilə xarakterizə olunur.

 

Kerogenin və karbohidrogen flüidlərin izotop-geokomyəvi korrelyasiyası əsasında aşağı pliosen rezervuarlarının doymasında konkret komplekslərin rolu dəyərləndirilmişdir.

 

Müəyyən edilmişdir ki, qurudan dənizə uzandıqca neftlərin karbon izotop tərkibi diatom çöküntülərinin neft generasiya zonasına daxil olmaqla əlaqədar ağırlaşır.

 

Karbohidrogen flüidlərin izotop geokimyəvi və biomarker tədqiqtları əsasında Cənubi Xəzər hövzəsinin müxtəlif hissələrində flüidogenerasiya mənbələrinin stratiqrafik və gipsometrik aidiyyatı dəyərləndirilmişdir.

 

Flüidogenerasiya komplekslərində məsamə təzyiqlərinin və hidroyarılmaların paylanma sahələri və boşalmanın subvertikal zonaları ilə əlaqədar, yuxarıuzanan rezervuarlarda flüidlərin axmasına kanal kimi xidmət edən, habelə karbohidrogenlərin yığılma zonasının mümkünlüyü modelləşdirilmişdir ("shale oil").

 

Boşalma mənbələrinin (karbohidrogenlərin generasiya mənbələrinin) və subvertikal cisimlərin paylanma zonalarının xəritəyə alınması əsasında karbohidrogenlərin axtarışının yeni təkmilləşdirilmiş metodikası təklif edilmişdir.

 

Müasir flüidodinamikanın analizi və 3 ölçülü hövzə modelləşdirilməsi əsasında CXH ərazisinin risklilik dərəcəsinə görə ranqlaşdırılması və flüidodinamik göstərici əsasında axtarış üçün birincinövbəli obyektləri əsaslandırılmişdir.

d.huseynov@gia.science.az 

9

 

6

 

 

 

GPS texnologiyası istifadə edərək Azərbaycanda Yer səthinin horizontal hərəkətlərinin öyrənilməsi və müşahidə şəbəkəsinin yaradılmasının fəal iştirakçısı. Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Yerin qravitasiya sahəsinin qabarma variasiyalarının öyrənilməsi uşun qravimetrik stansiyasının yaradılma iştirakçısı. 

2. Results from 14 years (1998-2012) of monitoring crustal deformation in Azerbaijan with GPS

3. Crustal deformation monitoring in Azerbaijan with GPS

4. Primary results of new gravity station SHAKI / Azerbaijan

5. New GPS velocity field for the Arabian-Eurasian collision zone.

6. Geodynamics of the Absheron peninsula and adjacent territory from GPS and seismological collision zone

 

 

 

AMEA Geologiya və Geofizika İnstitutu, AZ1143, Bakı, Azərbaycan, Hüseyn Cavid prospekti, 119 

Baş direktorun müavini

(+994 12) 510141/126

(+994 50) 3123258 

(+994 12) 4322883 

 

09.03.1963

M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, geologiya fakültəsi 

Geologiya-mineralogiya elmləri namizədi 

dosent 

 

04.00.08

Petroqrafiya, vulkanologiya

“Çeqem kalder kompleksinin pliosen vulkanizminin petrologiyası (Şimali Qafqaz)”

45, 4 monoqrafiya, 2 kitab

20

2