Xəbərlər

26 Nov 2025

İclaslar

GGİ-də YER ELMLƏRİ SAHƏSİNDƏ NÖVBƏTİ ÜMUMRESPUBLİKA ELMİ SEMİNARI KEÇİRİLİB

ETN Geologiya və Geofizika İnstitutunda (GGİ) Yer elmləri sahəsində növbəti Ümumrespublika elmi seminarı keçirilib. Tədbirdə AMEA-nın vitse-prezidenti akademik İbrahim Quliyev və bir sıra elmi təşkilatların mütəxəssisləri iştirak ediblər.

Geologiya və Geofizika İnstitutunun baş direktoru akademik Akif Əlizadə giriş sözündən sonra məruzə üçün sözü Kənan Abbasova verib.

G.-m.e.n. Rauf Kərimovla birgə hazırlanmış “Müxtəlif geodinamik şəraitlərdə mantiya özülünün qismən əriməsindən formalaşan maqmatik süxurların indikator xüsusiyyətləri” mövzusunda elmi işin təqdimatını reallaşdıran gənc tədqiqatçı alim Kənan Abbasov bildirib ki, mantiya mənbələrinin yüksək dərəcədə qismən əriməsi ilkin, nisbətən primitiv, maqneziumla zəngin böyük həcmli maqmaların formalaşmasına səbəb olur. Belə ərintilər, adətən, tükənmiş lersolit, qranatlı peridotit və ya metasomatik dəyişmiş mantiya bünövrələrinin əriməsi ilə bağlıdır. Yüksək ərimə dərəcəsi nəticəsində yaranan bu maqmatik kütlələrin kimyəvi xüsusiyyətləri və onlardan kristallaşan süxurların tərkibi ilk növbədə yerləşdikləri geodinamik mühitin spesifik xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Məhz bu səbəbdən sözügedən süxurların geokimyəvi izləri mantiya təkamülü, mənbənin heterogenliyi və tektonik proseslərin rekonstruksiyası üçün əsas göstəricilərdən sayılır.

Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində Lök-Qarabağ struktur-formasiya zonasında yerləşən üst Yura-alt Təbaşir yaşlı Gədəbəy intruziv kompleksinin yetkin adalar qövsü şəraitində yüksək ərimə dərəcəsi nəticəsində əmələ gəlməsi təyin edilmişdir. Tədqiqatlar nəticəsində aşağıdakı qanunauyğunluqlar aşkar olunmuşdur; intruziv kompleksinin mineralları yüksək kristallaşma temperaturuna malikdirlər (1240^oC-yə qədər); klinopiroksen və amfibollar Mg-lu növlərlə təmsil olunurlar; süxurlarda dəmir qrupu elementlərindən Ni (123q/t) və Cr-un (388 q/t) miqdarı kifayət qədər yüksəkdir; mikroelement tərkibi kontinental qabığın assimilyasiyasını göstərir; ərazi üçün xarakterik olmayan kvarslı monsonitlərin yayılması kontinental qabığın assimilyasiyasının yüksək dərəcədə olması ilə əlaqədar ola bilər; la/Yb nisbətinin qiyməti mövcud geodinamik rejimdə yüksək ərimə dərəcəsini verir.

Beləliklə, mantiya bünövrəsinin yüksək dərəcəli əriməsi nəticəsində yaranan maqmatik süxurlar geodinamik rejimlərin birbaşa göstəricisidir. Onların kimyəvi tərkibi mantiya mənbəyinin xarakterini, ərimə dərinliyini, metasomatik dəyişmələri və geodinamik mühitin rolunu açıq şəkildə əks etdirir. Bu səbəbdən yüksək ərimə məhsulları həm mantiyada gedən dinamik proseslərin, həm də Yer qabığının təkamülü haqqında ən etibarlı petrogenetik məlumatların bazisidir.

Məruzədən sonra K.Abbasov tədbir iştirakçılarının suallarını cavablandırıb, eləcə də təqdimat ətrafında çıxışlar olub. Sonda akademik Akif Əlizadə gənc alimə tövsiyələrini söyləyib və elmi işində ona uğurlar arzulayıb.